Nasza Patronka – gen. Elżbieta Zawacka
W dniu 21 stycznia 2010 roku Rada Miasta Torunia nadała imię gen. Elżbiety Zawackiej szkołom: Technikum Nr 1 i Zasadniczej Szkole Zawodowej Nr 1 w Toruniu.
Dnia 19 marca 2010 roku w 101 rocznicę urodzin odbędzie się uroczyste nadanie imienia gen. Elżbiety Zawackiej szkołom Technikum Nr 1 i Zasadniczej Szkole Zawodowej Nr 1 w Toruniu.
Elżbieta Zawacka urodziła się 19 marca 1909 r. w Toruniu. Studiowała matematykę na Uniwersytecie Poznańskim. Po ukończeniu studiów pracowała jako nauczycielka. W 1930 r. zaangażowała się w działalność Przysposobienia Wojskowego Kobiet, będąc najpierw instruktorką, a później komendantką w Regionie śląskim.
We wrześniu 1939 r. była żołnierzem Kobiecego Batalionu Pomocniczej Służby Kobiet, walczyła w obronie Lwowa. Później pod pseudonimem „Zelma” działała w konspiracji na śląsku – w Służbie Zwycięstwu Polski i Związku Walki Zbrojnej.
Pod koniec 1940 r. Zawacka została przeniesiona do Warszawy w charakterze kurierki. Działając pod pseudonimem „Zo”, stała się prawdziwą legendą Armii Krajowej. Przeszło sto razy przekraczała granice, przenosząc na Zachód wiadomości i meldunki.
Jej najsłynniejsza misja, trwająca od lutego do maja 1943 r., wiodła przez Niemcy, Francję, Andorę, Hiszpanię i Gibraltar do Anglii.
W Londynie zdała gen. Władysławowi Sikorskiemu relację o sytuacji w okupowanym kraju. Do Polski wróciła w nocy z 9 na 10 września 1943 r. samolotem i lądowała na spadochronie, zyskując sławę jedynej cichociemnej.
Elżbieta Zawacka zajmowała się też szkoleniem kurierów. Była zastępcą szefa „Zagrody” – Działu Łączności Zagranicznej Oddziału V Sztabu Komendy Głównej Armii Krajowej. W czasie Powstania Warszawskiego pracowała w Szefostwie Wojskowej Służby Kobiet KG AK.
Konspiracyjną działalność prowadziła również po upadku powstania.
Z Krakowa kierowała szlakami zachodnimi, prowadzącymi do bazy w Szwajcarii.
„Uchodziła za człowieka ostrego i wymagającego od innych, ale najbardziej od samej siebie. Jej oddanie służbie graniczyło z fanatyzmem” – wspominał Zawacką po latach Jan Nowak Jeziorański.
Po wojnie ukończyła studium pedagogiki społecznej. W latach 1946-1948 była inspektorką w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, a później nauczycielką w Łodzi, Toruniu i Olsztynie.
W 1951 r. została fałszywie oskarżona o szpiegostwo i skazana na 10 lat więzienia, w którym przebywała do 1955 r.
Następnie powróciła do pracy w szkole w Sierpcu i Toruniu.
Po uzyskaniu w 1965 r. doktoratu nauk humanistycznych pracowała jako adiunkt, a od habilitacji w 1972 r. – jako docent andragogiki Uniwersytetu Gdańskiego.
W 1975 r. wróciła do rodzinnego Torunia, gdzie podjęła pracę na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika jako kierownik Zakładu Andragogiki.
W latach osiemdziesiątych związała się ze środowiskiem „Solidarności”, zakładając koło kombatantów AK przy Komisji Krajowej. Działała w Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim i współtworzyła światowy Związek Żołnierzy AK.
Od lat sześćdziesiątych gromadziła materiały do dziejów Armii Krajowej. W 1990 r. doprowadziła do powołania Fundacji Archiwum Pomorskiego Armii Krajowej w Toruniu.
Fundacja gromadzi dokumenty i relacje, a także organizuje konferencje, zjazdy naukowe i wydaje publikacje dokumentujące udział Pomorza w walce o niepodległość oraz dzieje wojennej służby kobiet.
Była członkiem Kapituły Orderu Wojennego Virtuti Militari.
Gen. Elżbieta Zawacka została odznaczona Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych. W 1995 r. otrzymała Order Orła Białego. W 2006 r. – została mianowana generałem brygady.
W dniu 10 stycznia 2009 r. w Toruniu w wieku 99 lat zmarła po długiej chorobie gen. bryg. prof. dr hab. Elżbieta Zawacka, ps. „Zo” – wybitna działaczka niepodległościowa, jedyna kobieta wśród cichociemnych podczas II wojny światowej.